Begroting 2024: Samen krijgen we klimaat- en natuur­crisis onder controle. Voor voort­be­staans­ze­kerheid

De Begroting is altijd een belangrijk moment van reflectie. Wat vinden we belangrijk, welke problemen moeten we oplossen, hoe staat het met al bestaande doelen?

We richten ons dit jaar op twee onderwerpen: de klimaat- en natuurcrisis en dierenwelzijn.

Het goede nieuws is dat het coalitieakkoord van GL/PvdA/BBB/VVD zegt dierenwelzijn als belangrijke waarde te zien in handelen en beleid. Ook wordt het aanpakken van de klimaatcrisis en versterken van natuur belangrijk gevonden. De provincie heeft de ambitie om te extensiveren naar natuurinclusief, biologisch en meer plantaardig. Maar zijn er naast woorden ook daden?

Ik begin even bij dierenwelzijn. Want investeren in een betere wereld voor de dieren is uiteindelijk investeren in een betere wereld voor de mens. Het is investeren in compassie en leren waarderen van het leven om ons heen. Anders dan de vorige periode is er nul euro geïnvesteerd in dierenwelzijn. En er is nog geen vetbetering voor de bijna 200.000 onschuldige dieren die per jaar worden afgeknald of vergast in onze provincie, waaronder zwaar bedreigde soorten.

We vragen niet veel op dit onderwerp, maar wat we vragen is voor ons belangrijk.
Wellicht heeft u een keer, zoals heel veel Nederlanders, de Dierenambulance gebeld om een gewond dier te helpen. Die dieren worden naar regionale wildopvangcentra gebracht, waar hardwerkende vrijwilligers – vaak mensen met een rugzakje - er dag en nacht alles aan doen om de dieren te redden. De centra vervullen een belangrijke functie, die gemeentegrenzen overstijgt. Daarom heeft de provincie afgelopen vier jaar de wildopvangcentra gesteund.

Omdat duidelijk was dat structurele steun nodig was, is vorig jaar breed een motie om dat uit te zoeken aangenomen. Die motie zou in maart uitgevoerd worden, maar is dat nog steeds niet.

Ondertussen is er voor 2024 geen geld vrijgemaakt voor de wildopvang. Er zijn geen nieuwe feiten op tafel gekomen die dat zouden rechtvaardigen. Sterker nog: de Dierenbescherming luidt nu de noodklok en roept de provincies op om de wildopvangcentra te helpen.

Het zou eerlijk zijn om tenminste voor 2024 alvast een bedrag van 60.000 euro voor wildopvang te reserveren. Dat is ongeveer ook het bedrag dat de opvangcentra per jaar afgelopen periode hebben ontvangen. Het kan worden beschouwd als de verdiende één- jarige voortzetting van de steun voor de wildopvang, totdat de afspraken zijn gemaakt over de langere termijn.

GS heeft de sponsoring van het al rijke Jumping Amsterdam makkelijk zonder raadpleging van PS voor een jaar voortgezet, omdat GS laat is met nieuw sponsorbeleid. Zo’n soort gebaar verdienen de vrijwilligers en de dieren van wildopvangcentra dan op zijn minst.


Daarom de motie Doorzetten van Steun voor Wilde Dieren Nood, met als dictum:

roepen GS op:

• totdat er verdere afspraken zijn over financiering voor wildopvangcentra, in ieder geval voor de begroting van 2024 60.000 euro vrij te maken voor steun aan Noord-Hollandse opvangcentra;
• de dekking te zoeken in bijvoorbeeld het programma Natuur en Landelijk Gebied, onderdeel Waterrecreatie;

en gaan over tot de orde van de dag.

Dan de laatste motie over dierenwelzijn. Er worden nog steeds tienduizenden wilde dieren in de provincie gedood. Iedereen zegt voor diervriendelijke alternatieven te zijn. Laten we dien dan niet bestraffen.

Daarom de Motie Doden van dieren geen voorwaarde stellen voor schadevergoeding, met als dictum:

roepen GS op:

• om te verkennen hoe boeren die enkel niet-dodelijke middelen gebruiken om dieren te verjagen ook in aanmerking kunnen komen voor schadevergoeding;
• hierover zo snel mogelijk te rapporteren aan PS;

en gaan over tot de orde van de dag.

Dan nu naar de grootste uitdaging van onze tijd: de ernstige klimaat- en natuurcrisis. Mede veroorzaakt door de manier waarop we met honderden miljoenen landbouwdieren in dit land omgaan. Ons voedsel, ons water en onze veiligheid worden erdoor bedreigd. Nieuwe generaties hebben slechtere perspectieven. Onze voortbestaanszekerheid staat op het spel.

Voordat ik tot voorstellen kom, sta ik even stil bij de stand van zaken hierover in Noord-Holland.

De cijfers liegen er niet om. De biodiversiteitscrisis is even groot als de klimaatcrisis. De natuur gaat in een ongekend tempo achteruit. Van agrarische gebieden tot natuurgebieden en stedelijke gebieden: de staat van onze natuur is volgens de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur “ronduit slecht”. Europese waterdoelen voor o.a. schoon oppervlaktewater, die we na jaren uitstellen in 2027 echt moeten halen, worden op deze manier niet gehaald. Er dreigt een nieuwe crisis: de watercrisis.

Het probleem is niet alleen het verdwijnen van zeldzame planten en dieren, maar ook de gratis diensten die de natuur levert aan de samenleving. Gezonde bodem, veilig drinkwater, schone lucht of bestuiving van voedselgewassen door insecten. De natuur biedt ons veel rijkdom, maar we zijn het aan verspillen.

Meer groen en grotere, verbonden natuurgebieden zijn cruciaal om dat tij te keren. Maar het gaat ook niet goed met de hoeveelheid natuur in Noord-Holland. De groene ruimte groeit niet. Dit terwijl de vraag naar groen groeit. De provincie staat nog steeds voor de taak om het Natuurnetwerk Nederland (NNN) in 2027 af te ronden. Een doel dat al sinds de jaren '90 bestaat, maar Noord-Holland dreigt ook deze deadline niet te halen.

Onze natuurcrisis gaat hand in hand met de risico’s van de klimaatverandering. Meer dan enig andere provincie is Noord-Holland kwetsbaar voor de gevolgen van de klimaatverandering. Noord-Holland wordt aan drie zijden door water omgeven, ligt voor 80% op of onder zeeniveau (een percentage dat met de zeespiegelstijging verder toe zal nemen) en bestaat voor 80% uit gronden die gevoelig zijn voor bodemdaling. Met andere woorden, terwijl de zeespiegel stijgt, daalt in grote delen van de provincie de bodem, met alle gevolgen van dien. Ook ons zoetwatervoorraad komt in gevaar.

Overlast door hitte (hittestress) kan leiden tot fysieke gezondheidsklachten voor mensen en andere dieren. Noord-Holland heeft relatief gezien veel last van hittestress. We zien veel problemen bij gemeenten zoals Amsterdam, Beverwijk, Velsen, Hoorn en Huizen. Daarnaast valt op dat de gemeente Haarlemmermeer, door de aanwezigheid van Schiphol, te kampen heeft met relatief veel hittestress.

Noord-Holland wil in 2030 de uitstoot van broeikassen met 55% verminderen ten opzichte van 1990. Ook daarvoor liggen we niet op schema, terwijl we als we onze eerlijke bijdrage in de wereld willen leveren aan het oplossen van de klimaat- en natuurcrisis, eigenlijk al in 2030 100% vermindering zouden moeten bereiken. Bij reductie van 55% maken we maximaal 50% kans om de opwarming onder 1,5 graden Celsius te houden. De Partij voor de Dieren wil niet dat we onze toekomst vergokken met een trage transitie en daarom versnellen we. De Noord-Hollandse uitstoot is bijna 20% van landelijke uitstoot. We hebben dus een grote verantwoordelijkheid om door te pakken.

Het is pijnlijk te concluderen dat veel van zojuist beschreven knelpunten sinds de jaren '70 al zijn gesignaleerd. In die 50 jaar hebben politici zich helaas gespecialiseerd in het ontwikkelen van geitenpaadjes, in relativeren, wegkijken en doorschuiven. Het is de huidige generatie die daar de tol voor betaalt.

De vraag is nu: gaan GL/PvdA/VVD/BBB en de rest van deze Staten verder met doorschuiven of steunen ze onze voorstellen om de meest basale stappen vooruit te maken?

We moeten afstappen van het rommelen in de marge en de illusie dat we de crises kunnen oplossen met alleen maar méér technologie, méér hernieuwbare energie, méér economische groei. Het heeft geen zin om de dweil te verbeteren, zolang de kraan open blijft staan.

De 14 maatregelen die we nu presenteren gaan uit van rechtvaardigheid en combineren van klimaatplannen met maatregelen voor behoud en herstel van biodiversiteit. Ze vormen een hoopvolle route naar voortbestaanszekerheid:

1. De belangrijkste maatregel om de crisis onder controle te krijgen is om het aantal landbouwdieren en de intensieve veehouderij af te bouwen, en duidelijk te kiezen voor natuurinclusief, biologisch en meer plantaardig. Daarmee kunnen we veel meer mensen voorzien van eten, met minder landbouwgrond en minder milieu-, klimaat-, en natuurschade. Zo komt er ook meer ruimte vrij om natuur uit te breiden en te versterken en is er ook weer ruimte voor betaalbaar en groen wonen.
   
   Een van de belangrijkste beleidsstukken van onze provincie, de provinciale plannen voor het oplossen van de problemen in het landelijk gebied (PPLG), zijn recent onvoldoende bevonden door het Rijk. Precies zoals de PvdD had voorspeld. De provincie moet de plannen nu aanscherpen en kan alvast onze moties als input gebruiken.
   
   

Daarom de motie: Motie plantaardig verbindend vooruit, met als dictum:

roepen GS op:

• om binnen provinciale mogelijkheden en naar voorbeeld van de energietransitie met een plan te komen waarmee de transitie van dierlijke teelten naar plantaardige teelten in de hele keten wordt gestimuleerd;
• hierin ook uit te werken hoe plantaardige teelten tot een goed verdienmodel voor boeren kunnen leiden;
• hiervoor een passend budget te vinden;
• dit alles zo snel als ambtelijk mogelijk te integreren in het PPLG en aan PS voor te leggen;

en gaan over tot de orde van de dag.

2. De tweede maatregel houdt de provincie gewoon aan eigen beleid: producten uit de intensieve veeindustrie worden niet gestimuleerd en gepromoot.

Daarom de motie Sluit producten uit de intensieve veehouderij uit bij promotie van lokale producten, met als dictum:

roepen GS op:

om producten uit de intensieve veehouderij[2] zoveel mogelijk uit te sluiten bij de promotie van lokale producten;

en gaan over tot de orde van de dag.


3. En dan het derde voorstel: Motie Slim omgaan met maatschappelijk geld: promotie biologische lokale producten, met als dictum:

roepen GS op:

om zoveel mogelijk alleen producten te promoten die komen van bedrijven die natuurinclusief en/of biologisch werken, in lijn met provinciale ambities;

en gaan over tot de orde van de dag.

4. Als we groene boeren de ruimte willen geven, dan moeten we ook geen ruimte meer bieden aan de intensieve veehouderij in Noord-Holland om uit te breiden. Dat vindt ook een meerderheid van Nederlanders van alle politieke kleuren. Uiteraard kijken we hoe we intensieve veehouders kunnen helpen extensiveren.

Daarom: Motie geen uitbreiding intensieve veehouderij, met VOLT, met als dictum:

verzoeken GS:

• om zo snel als (juridisch) mogelijk met een voorstel te komen voor de aanpassing van art. 6.34 Omgevingsverordening, om de uitbreiding van bestaande intensieve veehouderij niet meer toe te staan;

• met intensieve veehouders in gesprek te gaan om te inventariseren wat zij nodig hebben om de stap te maken naar extensivering en natuurinclusieve kringloopveehouderij of omschakeling naar andere vormen van landbouw, en daarover zo snel mogelijk bij PS te rapporteren;

en gaan over tot de orde van de dag.

5. Provinciaal grondbeleid gebruiken we om groene doelen te bereiken. Maatschappelijk geld investeren we dus niet meer in alleen het verplaatsen van gangbare boeren, maar in helpen van die boeren om de transitie te maken richting natuurinclusief en biologisch. Het is niet verstandig en niet kosteneffectief is om problemen alleen te verplaatsen. Problemen moet je niet verplaatsen, maar oplossen.

Motie Problemen niet verplaatsen, maar oplossen, met als dictum:

roepen GS op:

• bij verplaatsing van gangbare agrarische ondernemers in gesprek te gaan over de mogelijkheden voor vergroening van de bedrijfsvoering richting natuurinclusief en/of biologisch;
• te verkennen of en op welke manier de provincie in zulke gevallen boeren zou kunnen ondersteunen in die transitie, zodat problemen niet alleen worden verplaatst;
• hierover zo snel als ambtelijk mogelijk bij PS verslag te doen;
  

en gaan over tot de orde van de dag.

6. Een sector die al jaren het goede voorbeeld geeft is de biologische sector. Toch stijgt het areaal biologisch in Noord-Holland al jaren nauwelijks, terwijl provincies als Flevoland al landelijke doelen voor biologisch halen. Door een voorstel van ons en o.a. PvdA is vorige periode het beleid aangepast om biologisch meer te stimuleren. De provincie is aan de slag gegaan met de biologische korte keten, maar de biologische boeren geven dat er verbeteringen nodig zijn om echte verandering te brengen.

Daarom: Motie Slimmere impuls voor biologische sector, met SP, met als dictum:

roepen GS op:

• in gesprek met de biologische boeren in Noord-Holland uit te zoeken wat er nodig is om de biologische korte keten naar een hoger plan te tillen;
• de uitkomsten daarvan, met een eventueel bijbehorend financieel voorstel, zo snel als ambtelijk mogelijk te integreren in het PPLG;

en gaan over tot de orde van de dag.

7 .En in het verlengde van voorgaande:

Motie Biologische bollen in plaats van bloemen, met als dictum:

roepen GS op:

• om te regelen bij installatie van Staten- en commissieleden, bij bijzondere gelegenheden, provinciale vieringen en feestelijkheden, Noord-Hollandse biologische bloembollen of biologische bloemen worden gegeven. Dit zo snel mogelijk te doen, en in ieder geval zodra de lopende contracten aflopen;
• om in gesprekken met gemeenten, bijvoorbeeld in het kader van PPLG, het idee neer te leggen om eventueel ook biologische bollen te kopen voor bijvoorbeeld openbaar groen;

en gaan over tot de orde van de dag.

8. Grote vervuilers moeten hun eerlijke deel bijdragen aan oplossingen en betalen. Schiphol overschrijdt nu de grenzen van klimaat en natuur en krijgt vrij spel, terwijl gewone burgers en boeren de rekening moeten betalen. Dat onrecht moet worden gerepareerd om iedereen mee te krijgen in de veranderingen die moeten plaatsvinden.

Daarom: Motie Krimp Schiphol, met als dictum:

spreken Provinciale Staten uit:

• het Rijk op te roepen om het aantal vliegbewegingen op Schiphol te verlagen naar maximaal 300.000 uiterlijk in 2030, en meer te investeren in het treinnetwerk;
• deze wens van PS vervolgens per brief naar het Rijk (ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) en de Tweede Kamer over te gaan brengen;
  

en gaan over tot de orde van de dag.

9. En ook: Motie Geen natuurvergunning voor Schiphol, met als dictum:

verzoeken het college van Gedeputeerde Staten:

• om als Provincie Noord-Holland bij het Rijk aan te geven tegen de verleende natuurvergunning van Schiphol te zijn;

en gaan over tot de orde van de dag.

10. We gaan maximaal energiebesparing stimuleren en tegelijkertijd handhaven bij bedrijven die niet voldoen aan wet- en regelgeving op dit gebied Energiebesparing is een heel belangrijk onderdeel op weg naar een natuurinclusieve, klimaatneutrale samenleving. De laatste 15 jaar is geen noemenswaardige daling te zien in het energieverbruik van Noord-Holland, terwijl onze provincie een van de grootste energieverbruikers is.

Daarom in navolging van andere provincies: Motie Handhaaf energiebesparing bij bedrijven, met als dictum:

roepen GS op:

• jaarlijks aan PS te rapporteren over het percentage bedrijven dat aan de energiebesparingsplicht voldoet;
• bij de actualisatie van het Actieprogramma Klimaat aan PS te rapporteren of en op welke wijze meer inzet op handhaving op de energiebesparingsplicht mogelijk is, zodat bedrijven sneller aan de al jaren bestaande energiebesparingsplicht gaan voldoen;

en gaan over tot de orde van de dag.

11. En ook: Motie Provinciale bijdrage energiebesparing concreet maken, met als dictum:

roepen GS op:

• om een voorstel te doen voor provinciale energiebesparingsdoelen, waarbij we rekening houden met klimaatafspraken van Parijs en de mogelijke bijdrage van de provincie bij de energiebesparingsdoelen van het Nationaal Plan Energiesysteem;
• dit voorstel zo snel mogelijk, maar uiterlijk bij de actualisatie van het klimaatbeleid, aan PS voor te stellen;

en gaan over tot de orde van de dag.

12. We investeren in natuurinclusief, klimaatneutraal en biobased bouwen. Dat wil zeggen: bouwen met natuurlijke materialen. Telen voor de bouw en isolatie wordt ingezet als een nieuw verdienmodel voor boeren. En we stimuleren natuurinclusieve bedrijventerrein.

Iets ook wat in het akkoord van deze coalitie zegt te willen. En ook onze Omgevingsvisie stelt sinds 2018 dat alle nieuwe ontwikkelingen zoveel mogelijk natuurinclusief moeten zijn.
Nu is het tijd om daad bij woord te voegen.

Motie financiering natuurinclusief bouwen onderzoeken, met als dictum:

verzoeken het college van Gedeputeerde Staten:

• zo snel mogelijk te onderzoeken op welke manier de Provincie Noord-Holland een financiële injectie (bijvoorbeeld via een fonds) kan geven aan natuurinclusief bouwen, en daarover met een voorstel bij PS te komen bij de bespreking van de Kaderbrief 2025;
  

en gaan over tot de orde van de dag.

13. Dan in navolging van Zuid-Holland:
Motie natuurinclusievere bedrijventerreinen, met als dictum:

verzoeken het college van Gedeputeerde Staten:

• te onderzoeken op welke manier de Provincie Noord-Holland meer kan bijdragen aan het natuurinclusiever inrichten van nieuwe en bestaande bedrijventerreinen, en daarover bij de actualisering van de Uitvoeringsagenda Economie met een voorstel aan PS te komen;

en gaan over tot de orde van de dag.

14. We organiseren een Burgerberaad voor Klimaat en Biodiversiteit. Daarmee betrekken we burgers bij oplossingen en zorgen dat de toekomstige generaties worden vertegenwoordigd.

Motie Burgerberaad voor het klimaat en biodiversiteit, met Volt+, met als dictum:

verzoeken het college van Gedeputeerde Staten:

• te onderzoeken op welke manier de Provincie Noord-Holland meer kan bijdragen aan het natuurinclusiever inrichten van nieuwe en bestaande bedrijventerreinen, en daarover bij de actualisering van de Uitvoeringsagenda Economie met een voorstel aan PS te komen;

en gaan over tot de orde van de dag.

Voorzitter,

Het goede nieuws is: we kunnen het tij nog keren. Maar dan moeten we nu samen maximaal de schouders eronder zetten. Er zit al veel kracht, lef, creativiteit en bereidheid in onze samenleving om dit te doen. Bij ondernemers, arbeiders, mensen in de publieke sector, makers, grootouders, jongeren. Velen laten al het goede voorbeeld zien.

Uit de recente provinciale inwonersraadpleging bleek dat zowel inwoners van stad als platteland vinden dat zorgen voor een gezonde leefomgeving, het oplossen van de problemen rondom water en het verbeteren van de natuur de belangrijkste inspanningen moeten zijn van provincie Noord-Holland. Wat de wens over een gezonde toekomst betreft is er dus géén kloof tussen stad en platteland.

Maar mensen hebben duidelijkheid van de overheid nodig. Een stip op de horizon en de juiste kaders en prikkels. Nu is het aan ons om verantwoordelijkheid te nemen en vandaag verder door te pakken.

Samen krijgen de klimaat- en natuurcrisis onder controle. Samen eren we het tij. Voor een gezonde toekomst van ons allemaal. Voor voortbestaanszekerheid.