Bijdrage Algemene Beschou­wingen: systeem­ver­an­de­ringen nodig in plaats van pleisters plakken op een zieke patiënt

De Aarde leefbaar houden, dat is onze grootste uitdaging. Met een straal van slecht 6.400 km is de Aarde letterlijk van levensbelang:

• de oceanen produceren de zuurstof die we ademen;
• het water lest onze dorst en zakt in de grond, waarin zaadjes ons voedsel worden;
• en de bomen groeien;
• van hout maken we onze meubels;
• en van de wind en zon onze energie.
  

Bij het WNF kan je je impact op de aarde berekenen. We doen het verschrikkelijk slecht als Nederland, waarbij we 3.3 Aardes gebruiken om onze consumptie te voeden. En dat terwijl we op één van de meest vruchtbare delen van de aarde leven. Nog wel, want de aarde loopt leeg.

Op 3 mei hadden we onze Nederlandse Overshoot Day bereikt. De dag waarop we méér natuurlijke hulpbronnen voor het hele jaar hebben opgemaakt, dan de aarde kan produceren. Op dat moment gaat dus al het voedsel dat wij eten, het hout dat wij gebruiken, het water dat wij drinken ten koste van iemand anders. Ten koste van de leefbaarheid van de aarde. Dat is alsof je in mei al je hele jaarloon hebt besteed. De rest van het jaar leef je van een lening. De lening die niet terugbetaald wordt. Het is te zien ook aan de Noordpool die over 14-15 jaar ijsvrij is.

Dat gigantische ecologische tekort creëert alle andere crisissen.

Elke cent die de provincie nu besteedt aan vervuilende activiteiten, betekent subsidiëren van nieuwe problemen. Daarom riepen wij GS eerder op om niet alleen met een sluitende financiële begroting te komen, maar ook met een sluitende ecologische begroting.

Als GS zo’n begroting had gemaakt, dan hadden ze het niet alleen over de harde klap van de coronacrisis op onze economie gehad, maar óók over de oorzaken van zulke pandemieën.
De coronacrisis heeft namelijk duidelijk gemaakt, dat onze omgang met dieren, milieu en de natuur niet alleen onethisch maar ook letterlijk ziekmakend is. Zoönosen, overdraagbare dierziekten zoals het coronavirus - maar ook o.a. Ebola, MERS, SARS, Q-koorts- behoren tot grootste gevaren van onze tijd. Driekwart van de nieuwe infectieziekten is immers afkomstig van dieren. De manier waarop we onze landbouw en economie hebben ingericht is een tikkende tijdbom. Het roer moet fundamenteel om, zo roepen ook internationale wetenschappers van IPBES. En dit is het moment om te herbezinnen.

Herbezinning betekent ook een Begroting die reflecteert op het feit dat de keuzes die we hier maken, grote impact elders in de wereld hebben. De grote uitdagingen van onze tijd houden niet meer op bij provinciegrenzen. Hoe de wereld in verbinding staat werd onlangs zichtbaar door de bosbranden in Amerika, die voor verduistering hier in Nederland zorgden.

Maar het middelpunt van de Aarde lijkt wel Noor-Holland te zijn. Als Doorvoerhaven van de wereld, transporteren we ons een slag in de rondte:

• we halen bloedkolen uit Colombia[1]. In 2019 heeft de Port of Amsterdam 18% meer kolen binnengehaald;
• onze soja komt uit Brazilië. Daarmee zijn we de grootse soja-importeur van de EU. Dat is niet voor de cappuccino van veganisten, maar wordt krachtvoer voor onze NH-koeien;
• die koeien maken hier melk van, die daarvoor moeder moeten worden, steeds opnieuw. De kalfjes worden afgedankt als afvalproduct, waarvoor we nieuwe afzet zoeken in o.a. China. De Rabobank maakt dat mogelijk. En de moedermelk verkopen we over de hele wereld, van Amerika tot Nieuw-Zeeland;
• 2/3 van de Nederlandse melk is voor de export. Alleen met de stront blijven we zitten. Die we met de Derogatie injecteren in onze grond. Dood aan het bodemleven en stikstof uitstoot tot gevolg.
  
  

Niets van noodzaak van transitie zien wij terug in deze begroting.

Herbezinning betekent ook een Begroting waarin we lef tonen en niet het grijze compromisme, maar ook híér de wetenschap volgen om:
1. het voedselsysteem te hervormen;
2. grond van vee-industrie terug te geven aan de natuur;
2. de grootste vervuilers aan te pakken.

Deze begroting draait om de hete brei heen. Hadden we vroeger zelfs nog beleid voor uitbreiding van de biologische sector, is dat nu teruggebracht tot stimuleren van biologische bollenteelt bij kwetsbare natuur.

Kader Klimaat

Het begint al bij, een door de grijze lobby kapot onderhandeld klimaatdoel, dat de provincie klakkeloos overneemt. We weten dat we met de 49% procent CO2-reductie het 1,5-graad doel dat nodig is om rampen te voorkomen; niet gaan halen. Toch gaat deze begroting uit van die 49%.

De begroting subsidieert hiermee de opwarming van onze aarde tot over de 3 graden stijging. Onverantwoord. Onaanvaardbaar.

Daarom de volgende motie met het dictum:

roepen het college van Gedeputeerde Staten op:

• om er bij het Rijk op aan te dringen om het beleid te richten op minstens het halen van het 1,5°C-doel;
• als provincie ook in eigen beleid het maximaal 1,5°C -doel als maat te hanteren;

en gaan over tot de orde van de dag.

Kader Landbouw en Dieren

De provinciale gesprekspartner LTO spreekt al meer dan 20 jaar over verduurzaming. Gevolg is hogere productie per koe en verhoging van ammoniakemissie en fosfaatuitstoot. Het overlaten aan de sector resulteert in gecondenseerde melkfabrieken.

Ondertussen wordt het Noord-Hollandse platteland steeds kaler en eenvormiger. Landschapspijn. Intensieve landbouw heeft tot platgespoten biljartlakens geleid, waar bodemdieren, insecten en weidvogels geen kans meer maken. Ondertussen geven we dieren zoals kauwtjes en vossen de schuld en subsidiëren hun dood. Ganzen - een van de weinige dieren die nog wat aan de ontstane monocultuur hebben en feitelijk dus de nieuwe “weide” vogels zijn - moeten gruwelijk geschoten en vergast worden van de van provincie. Hoewel zíj niet de veroorzakers zijn.

Ook de haas is het haasje, en staat nu zelfs op de Rodelijst. Maar de Nederlandse Jagersvereniging (onderdeel van onze NH FBE) is verbolgen en wil blijven schieten.

Terwijl de provincie met het grootste gemak het doden van dieren als sportvisserij faciliteert, moeten stichtingen veel moeite verrichten voor een beetje provinciegeld om dieren in onze provincie te helpen. Meer geld naar het doden, dan naar het helpen van dieren. Dat alleen al maakt deze begroting achterhaald.

Daarnaast is het fokken, gebruiken en doden van grote aantallen dieren in de vlees- en zuivelindustrie niet alleen een reservoir van infectieziekten en een bron van gezondheidsproblemen, maar ook één van de grootste oorzaken van de klimaat-,natuur- en milieuproblemen. Laatste waarschuwing komt van de GGD om 250 meter afstand te houden van veehouderijen.

Begin dit jaar hadden we een topwetenschapper van Oxford in de Statenzaal voor ons Voedselsymposium. Hij liet met zijn onderzoek – grootste ooit in zijn soort –zien: het beste wat we voor onze Aarde kunnen doen is de transitie maken van dierlijke naar plantaardige eiwitten. Waarmee niet alleen onze broeikasgasuitstoot, verzuring, watervuiling en watergebruik gigantisch afneemt. Het helpt ook in de omschakeling naar meer natuur en ander landgebruik.

Een serieuze en meest efficiënte aanpak van de natuur, milieu en klimaatproblemen die we hebben, kan dus niet zonder een begroting die de groene, natuurinclusieve eiwittransitie versnelt. Dat moet inclusief transitie van landgebruik. Maar als speerpunt ziet provincie Noord-Holland de agrosector als speerpunt voor de economie, vooral op het gebied van export.
De noodzakelijk omzetting wordt door GS vooruitgeschoven, misschien naar een voedselvisie. Maar met een visie zijn we er niet. Het moet een uitvoeringsprogramma zijn: pakt vooral door! Met deze snelheid zitten we nog decennia lang te praten met de sector, die ondertussen de verkeerde kant op groeit. Via o.a. Europees landbouwgeld investeren we vooral nog in greenwashing van de bestaande vee-industrie.

Deze transitie in het landelijke gebied zou hét speerpunt voor de provincie moeten zijn. De helft van de ambtenaren zouden aan de gang ermee moeten. Het gespreksonderwerp naast Corona.

Dan gaat het niet over ‘een tonnetje stikstof wegpoetsen, maar om systeemverandering. Zegt ook de jeugd uit monde van de jonge Haarlemmer Wytze Walstra, student ‘Future Planet Studies’ en actief via de Jonge Klimaatbeweging (JKB).

Elke dag dat we pleisters blijven plakken in plaats van serieus inzetten op fundamentele hervormingen in ons voedselsysteem, betekent nog meer kosten afschuiven op de maatschappij.

Kader Milieu en gezondheid

Herbezinning betekent ook een Begroting die inzet op maximale aanpak van vervuiling en bescherming van een schoon milieu. Naast de veehouderij, zijn de luchtvaart en Tata de grote vervuilers. Maar ook daar durft GS geen noodzakelijke keuzes te maken.

Met Schiphol als middelpunt van de Aarde, met de meeste verbindingen voor mensen en vracht.

Bewoners weten hoe die 500.000 luchtbewegingen voelen, met 72 miljoen passagiers en 1,6 miljoen ton aan goederen. En het is niet alleen een hels lawaai, maar ook een aanslag op het klimaat en ernstige luchtvervuiling bij starten en landen.[7] Het invloedgebied is groot. Bij Enkhuizen en Egmond komen de vliegtuigen binnen. Noord-Hollanders leven op de landingsbaan van Schiphol.
Na de nieuwe luchtruimindeling wordt dat alleen maar erger. Met mogelijke groei naar 600.000 bewegingen. GS wacht gedwee op wat het Rijk gaat doen.

Dat we overal heen kunnen, betekent ook dat alles binnenkomt. Covid is op meerdere plekken tegelijk binnengekomen in februari (Italië, Libanon en Oostenrijk). Terwijl theaters en bibliotheken dicht moeten, mag Schiphol door blijven denderen. Ondertussen heeft Schiphol Area Development Company met behulp van onze provincie €133 miljoen aan vermogen voor ontwikkeling, uitgifte, marketing en acquisitie. Dit terwijl burgers duidelijk hebben aangegeven een gezonde leefomgeving boven verdere ontwikkeling van de luchtvaart te verkiezen.

Die schonere lucht is er ook niet bij Tata Steel. GS is niet erg ambitieus met de opmerking dat “de komende decennia nog veel milieu en gezondheidswinst te behalen” is. Het Rijk voert zelfs een rechtszaak tegen de provincie. De oplossing wordt gezocht in een programma zonder duidelijke toezeggingen en concrete plannen en loopt tot 2050. En we zijn weer een generatie verder.

Daarom een motie voorzitter, met het dictum:

roepen het college van Gedeputeerde Staten op:

• · de noodzakelijke keuzes over Schiphol en Tata ten behoeve van gezondheid van de Noord-Hollandse inwoners te maken en zich daarom maximaal in te zetten voor:

- forse krimp van het aantal vluchten op Schiphol;

- strengere vergunning en handhaving bij Tata Steel en een transitietraject voor Tata-arbeiders richting werk in meer duurzame sector,

en gaan over tot de orde van de dag.

Kader Natuur

Terwijl wetenschap aangeeft dat de afbraak van biodiversiteit en groen, virussen vrij spel geeft,[2] zien we dat de natuur afsterft.

Melkveehouders in en rond Natura2000-gebieden breiden vrolijk verder uit onder de salderingsregels stikstof. Om vervolgens met de zojuist opengestelde opkoopregeling voor agrarische bedrijven, duur te worden uitgekocht door de provincie en dus gemeenschapsgeld.[3]

Op papier vrijgekomen stikstof ruimte wordt weer snel ingevuld en de fouten van de PAS worden herhaald. Zelfs de belofte van 3.000 ha NNN aanleg uit het coalitieakkoord gaat GS niet nakomen. Volgende week gaat we daar in detail over spreken.

Slot

Voorzitter, was ik vorig jaar nog hoopvol bij de begroting. Schrok ik al bij de behandeling van de Omgevingsverordening. En nu ben ik zwaar teleurgesteld. Dit had dé groene begroting moeten worden. Maar de klimaatcrisis giert de pan uit, het biodiversiteitsverlies is dramatisch, onze gezondheid is in gevaar. En wij lopen letterlijk achter de feiten aan: Als het gaat om landbouw, om bescherming van dieren en natuur, om klimaatdoelen, om echt schone lucht volgens de WHO-normen en om het halen van minimale Europese doelen voor schoon water.

We schuiven de grootste uitdagingen voor ons uit.

Deze begroting was revolutionair geweest in 1991 bij de uitgave van de Shell film Climate of Concern. Toen iedereen nog onder de veronderstelling was dat we met onze veehouderij de wereld voeden in plaats van leegzuigen. Shell negeerde de film, maar hij is nog steeds actueel.

Ik heb getwijfeld voorzitter, moeten we met amendementen komen. Met een alternatieve begroting? We doen het niet, we gaan geen pleisters plakken op een zieke patiënt, maar proberen vooral de noodzaak voor een goede en spoedige verandering nogmaals over te brengen.

De noodzaak is duidelijk, bij wetenschappers, bij biologen, bij economen.

Nu nog actie van politici die de moed hebben voor verandering. Dat zal niet eenvoudig zijn, maar wel noodzakelijk. Wij helpen graag mee. Voor mensen, dieren en onze mooie planeet.

TWEEDE TERMIJN:

Verschillende partijen hebben het gehad over de stikstofproblematiek. De meeste partijen erkennen dit probleem. Maar er blijft gezocht worden naar schijnoplossingen via een technologische weg. Dieren worden daarmee melkfabrieken, het zijn dure oplossingen, het blijft rommelen in de marge en heeft vrijwel geen nut.

Naar aanleiding van commissie Remkes over stikstofproblematiek, heeft Wageningen universiteit onderzoek uitgevoegd naar de stikstofuitstoot van koeien, varkens en kippen.

Het blijkt dat halvering van melkvee veruit het meeste resultaat zal bieden. En kippen vrijwel niets.

De Landelijke D66 oproep tot halvering is nuttig, maar mist de provinciale impact hiervan. Maar provincies zijn als enige die de regionale impact en kansen kunnen inschatten. Niet vooruitlopend hoe halvering eruit zou moeten zien; want dat weten wij ook niet. Daarom de volgende motie met het dictum:

roepen het college van GS op om:

• onderzoek te doen naar halvering van het aantal landbouwdieren in Noord-Holland;

en gaan over tot de orde van de dag.

Wellicht is het zelfs een aanvulling op de motie 176 van D66, GL en VVD over impuls voor agro-toerisme. Want ik maak me wat zorgen, voorzitter. Deze motie lijkt vooral aan te sturen om van boeren een recreatievoorziening te maken, zonder in deze motie te sturen op natuur en dierenwelzijn. Is dat de transitie die we voor ogen hebben? Wellicht kunnen de indieners hier een toelichting op geven.

Verder zijn we geschrokken dat er partijen zijn die COVID als een eenmalig incident zien. Er wordt al heel lang voor gewaarschuwd en hebben al meerdere zoönosen die een gevaar voor mensen zijn.

Daarom dienen we toch de motie in met het dictum:

roepen het college van Gedeputeerde Staten op:

• te onderzoeken hoe preventie van (zoönotische) pandemieën onderdeel kan uitmaken van provinciaal (corona)beleid;

• bijvoorbeeld bestuurlijke bijeenkomst(en) of netwerktafels in te zetten om met gemeenten, veiligheidsregio’s en andere relevante actoren in gesprek te gaan over een integraal plan van aanpak om het risico op het ontstaan van zoönotische pandemieën zoals COVID-19 in te toekomst zoveel mogelijk te verkleinen;

• daarover PS te informeren.

en gaan over tot de orde van de dag.

Dank aan dhr. Olthoff over toelichting van M158. GS had de motie deels als aanmoediging kunnen zien richting de verandering van Tata. Want het concept plan van Tata 2050 was niet erg bemoedigend.

[1] https://hetnieuwe.viceversaonl...
https://www.portofamsterdam.co...

[2] https://www.noordhollandsdagblad.nl/cnt/DMF20201103_76460949/tijdperk-van-pandemieen-in-aankomst-vreest-onderzoeksplatform-ipbes-video

[3] https://www.groeneruimte.nl/nieuws/bericht.php?id=226715 Regeling gerichte opkoop veehouderijen gestart.