Vragen over de toepassing van staalslakken in de provincie

Vragen
Vragen over de toepassing van staalslakken in de provincie

Vragen Antwoorden

Indiendatum: 27 sep. 2024

Inleiding

In het hele land is op dit moment onrust over de toepassing van staalslakken, zoals in Gelderland (Eerbeek, Spijk), Zeeland (Ooster- en Westerschelde), Limburg (A2), Zuid-Holland (Valkenburg, Den Haag) en Noord-Holland (Beverwijk)^1abcdefgh). Vanwege de actualiteit rondom de Aagtenbelt, maar ook in het kader van de vergunningverlening aan Tata Steel om een kunstduin van staalslakken aan te leggen²⁾ en met het oog op de verwijdering van 800.000 ton staalslakken bij de Staalhaven aan de Mergelkade³⁾, zien de Partij voor de Dieren en SP aanleiding om de onderstaande vragen te stellen.

Bij onze vragen verwijzen we naar een artikel dat op persoonlijke titel is opgesteld door senior rechter mr. S.W. Kuip van de rechtbank Gelderland met de titel: “LD-staalslakken zijn onder Europese richtlijn en Nederlandse wet een afvalstof gebleven en nimmer een bijproduct of bouwstof geworden”⁴⁾. Hij onderbouwt daarin dat staalslakken ten onrechte als bouwstof staan aangemerkt in het rechtsoordeel van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (welke in feite een niet bindend advies is, zoals ook op de website van het ministerie wordt vermeld⁵⁾). Op basis van uitspraken van het Europese Hof van Justitie en milieuregelgeving komt de genoemde rechter tot de conclusie dat staalslak een afvalstof is. Middels het persbericht van 8 september 2024⁶⁾, dat in de commissie Leefomgeving werd gedeeld door de fractieleden van SP via de vergaderstukken van 16 september 2024 heeft GS hiervan kennis kunnen nemen.

Rechtsoordeel staalslak bijproduct

Erkent GS dat een ‘rechtsoordeel’ van het ministerie geen gerechtelijke uitspraak is, maar een advies van het Rijk? Of, zoals in het artikel van mr. Kuip beschreven staat: “De Raad van State heeft hierover bij herhaling beslist dat het door een bestuursorgaan opschrijven van zijn visie op de gevolgen van rechtsregels voor een bepaalde situatie op zichzelf geen rechtsgevolg in het leven roept en dus geen rechtshandeling inhoudt. Daarom is zo’n ‘bestuursoordeel’ in de regel geen besluit in de zin van artikel 1:3 van de Algemene wet bestuursrecht.” Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bevestigt dit in feite op de eigen website over rechtsoordelen: “Deze rechtsoordelen zijn niet bindend en geschreven op basis van wet- en regelgeving en wetenschappelijke kennis van dat moment.”⁵⁾
Klopt de uitspraak die te lezen is op de website van Tata Steel: “Gedeputeerde Staten van Noord-Holland en de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied hebben in juni 2014 formeel vastgesteld dat staalslak de status van bijproduct heeft, dat als bouwstof kan worden toegepast.”⁷⁾In welk document of waar op de website van de provincie is dit terug te vinden? En wat was de motivering van GS om tot deze vaststelling te komen?
Wat is volgens de juristen van de provincie c.q. de omgevingsdienst NZKG de juridische status van de formele vaststelling van GS en de OD NZKG over de status van staalslak (uit vraag 2 hierboven) en wat kunnen de consequenties daarvan zijn? Of meer specifiek: Als het ‘rechtsoordeel’ van het Rijk geen gerechtelijke uitspraak is, maar slechts een advies, en de provincie neemt dit over, wat kunnen de consequenties zijn als een persoon, organisatie of lagere overheid de provincie aansprakelijk stelt voor ontstane milieuschade? We verwijzen ook hierbij naar het artikel van mr. S.W. Kuip over de nuancering c.q. waarschuwing die het ministerie maakt in haar “Handreiking 1.3 – Afvalstof of niet afvalstof”: “De vaststelling of in een concreet geval daadwerkelijk (feitelijk) sprake is van een afvalstof of niet blijft te allen tijde de verantwoordelijkheid van het betrokken vergunningverlenende of toezichthoudende bevoegd gezag.”⁸⁾
Erkent GS dat het aanmerken van een stof als afvalstof of als bijproduct voorbehouden is aan een rechter/rechtscollege: ofwel het Europees Hof van Justitie dan wel de Nederlandse rechter/rechtscolleges?
In het artikel van ‘Schoon Eerbeek’ wordt gesproken over vier voorwaarden waaronder een stof moet voldoen, wil het aangemerkt worden als bijproduct, en dat LD-staalslakken daaraan niet voldoen. Nu u kennis neemt van dit artikel, is dit voor GS voldoende zwaarwegend om specifiek hierover contact op te nemen met ambtenaren van het Rijk en dus een proactieve houding aan te nemen?
Vindt GS dat de provincie Noord-Holland een extra verantwoordelijkheid heeft ten aanzien van staalslakken, gezien het feit dat door het productieproces van een bedrijf in onze provincie deze stof ontstaat en in het hele land tot bezorgdheid bij burgers en overheden leidt?

Staalslakken op het terrein van Tata Steel

Wat verstaat de provincie onder “scherp vergunnen”, zoals door gedeputeerde de heer J. Olthof gesteld tijdens de commissievergadering Leefomgeving van 16 september⁹⁾, specifiek bij de toepassing van staalslakken in het beoogde kunstduin op het Noordwestterrein? En wat zou het verschil geweest zijn bij niet “scherp vergunnen” in deze kwestie?
Wat is de mate van fijnkorreligheid van de staalslakken die voor het kunstduin op het terrein van Tata Steel gebruikt zullen worden?
Beschouwt de provincie de staalslakken voor het kunstduin op het Noordwestterein van Tata Steel als bouwstof of als afvalstof?
Zou de provincie, indien zij opdrachtgever zou zijn voor het maken van een duin, de voorkeur geven aan staalslak of aan zand?
Kunnen we de staalslakken – te gebruiken voor het kunstduin – zien als zandvervanger?
Hoe beoordeelt u het feit dat Pelt&Hooykaas sinds 2021 staalslakken als zandvervanger niet meer aanbiedt, zoals te lezen valt in het artikel van mr. S. Kuip (pag. 5)? Mr. Kuip verwijst naar het rapport van Tauw en Drift for transition met de titel “Analyse prikkels richting duurzaamheid in secundaire bouwstoffenketens” (pag. 12)¹⁰⁾: “Het enige product met een negatieve prijs is de staalslak die wordt geleverd als zandvervanger in grootschalige bodemtoepassingen (GBT). Juist deze toepassing is in het verleden in opspraak geraakt. Dit product wordt volgens Pelt & Hooykaas sinds 2021 niet meer geleverd. De levering is juridisch nog steeds toegestaan en leverancier biedt op dit moment deze producten ook nog in haar online productencatalogus aan waarbij de leverancier aangeeft daadwerkelijke levering alleen te overwegen voor grote afnemers waar zij vertrouwen in heeft dat ze toepassingsvoorwaarden kunnen en willen naleven.”
Hoe beoordeelt u het feit dat bij het kunstduin de producent/leverancier dezelfde is als de afnemer van het “in opspraak geraakte product”?
Heeft de staalslak in dit specifieke geval sowieso niet de status van afvalproduct, vanwege het feit dat de producent zich ‘ervan wil ontdoen’?
Wat betekent de volgende uitspraak in het RIVM-rapport “Milieuhygiënische kwaliteit LD-staalslakken” voor de zorgplicht van de provincie Noord-Holland bij het afgeven van een vergunning voor de bouw van een kunstduin van staalslakken? Citaat uit het rapport: “De recente casussen lijken erop te duiden dat de bescherming van de volksgezondheid en het milieu onvoldoende is geborgd op basis van de huidige wet- en regelgeving, de toepasselijke normstelling, zoals de Regeling bodemkwaliteit, en een goed toezicht op de naleving” (pag. 12).¹¹⁾
Bent u bereid deze stort van gevaarlijke stoffen in het kunstduin niet aan te merken als natuurcompensatie, en deze elders met echte natuur te realiseren?
Beschouwt de provincie de opgeslagen staalslakken op andere plekken op het terrein van Tata Steel als bouwstof of als afvalstof? Op basis waarvan?
Kunt u ons helpen aan de vergunning(en) die de opslag van staalslakken door Tata Steel op het terrein reguleert? Graag een link of een document.
Zal deze vergunning – indien van toepassing - geactualiseerd worden? Zo ja, waarom en wanneer? Op welke manier zou deze vergunning “scherper” kunnen worden? In de VTH-brieven is bijvoorbeeld te lezen dat er nieuwe grondwaterverontreinigingen ontstaan, zoals een verhoogd gehalte aan Vanadium.
Wat zal in het algemeen een reden of aanleiding zijn om een vergunning voor de opslag van staalslakken te actualiseren?

Het gebruik van staalslakken in de provincie (algemeen)

Bevestigt GS de uitspraak van de gedeputeerde mevrouw E. Rommel in de commissievergadering van 15 februari 2024 dat de provincie als opdrachtgever geen staalslakken laat toepassen als vervanger van een mengsel van zand en menggranulaat?¹²⁾

Wat is formeel de reden hiervoor? En is hier als zodanig over gecommuniceerd op de website of naar bedrijven toe?
Betekent dit dat de provincie als opdrachtgever geen enkele toepassing van staalslakken toestaat bij grote of kleine grond-, weg- en waterbouwprojecten in Noord-Holland? Een voorbeeld van een toepassing is Duomix, geleverd door Pelt&Hooykaas - maar onze vraag richt zich niet uitsluitend op Duomix. Indien bevestigend: Controleert de provincie dat en zo ja, hoe?
Wat is het officiële standpunt van de provincie ten aanzien van het gebruik van staalslakken bij grond- weg- en waterbouwprojecten in Noord-Holland waar zij niet zelf opdrachtgever van is?
Welke actie verbindt GS aan de aankondiging van de minister dat er in 2027 een informatieplicht komt ten aanzien van het gebruik van staalslakken, en met de oproep aan het bevoegd gezag, toezichthouders en producenten c.q. leveranciers van staalslak dat zij tot die tijd “in alle gevallen zich gezien de zorgplichten rekenschap moeten geven van de specifieke eigenschappen van deze bouwstoffen en bij de toepassing daarvan uiterste zorgvuldigheid in acht moeten nemen”?¹³⁾.
Er zijn (ook een aantal grote) gemeentes en een omgevingsdienst die verder gaan dan de informatieplicht, zo blijkt uit het artikel van mr. Kuip. Zij hebben een meldingsplicht ingesteld of zelfs een verbod op het toepassen van staalslakken (bijvoorbeeld in Zuid-Holland). Is de provincie Noord-Holland bereid ook verder te gaan dan de informatieplicht?
Kan GS de volgende uitspraak over de Kaderrichtlijn Water in het artikel over LD-staalslakken bevestigen: “Artikel 4, eerste lid, aanhef en onder b, van de Kaderrichtlijn Water gebiedt de landelijke en provinciale overheden om voor grondwater de nodige maatregelen ten uitvoer te leggen, met de bedoeling de inbreng van verontreinigende stoffen in het grondwater te voorkomen of te beperken en de achteruitgang van de toestand van alle grondwaterlichamen te voorkomen.”
Zo ja, op welke manier zien we dit terug in het afgeven van een vergunning, bijvoorbeeld voor het aanleggen van een duin van staalslakken?
Wat kan juridisch gezien de provincie doen (bijvoorbeeld in het kader van interbestuurlijk toezicht) als een gemeente in Noord-Holland het milieu en de gezondheid van mensen en dieren onvoldoende beschermt door het onverantwoorde gebruik van staalslakken?
In het artikel Arseen en pfas uit de ringsloot rond zwaar verontreinigde Beverwijkse Aagtenpark verdwijnen in het Noordzeekanaal | Noordhollands Dagblad staat dat de provincie het bevoegd gezag is bij de bodemverontreiniging met staalslakken in het Aagtenpark. Klopt dit? Zo ja, wat heeft de provincie al gedaan om de vervuiling aan te pakken, en wat is de vervolgaanpak?

Bronnen:

^{1. a)}Eerbeek: In het vizier van De Jager - Staalslakken - Staalslakken - Omroep Gelderland (gld.nl)