Discus­sienota over RDA Ziens­wijze Dier­waardige veehou­derij

Naam fractie/ indiener: Partij voor de Dieren / Ines Kostic

Naam commissie en datum: NLG 10 januari 2022 (behandeld NLG 7 februari 2022)

X Verzoekt de brief op de C-agenda onder nr.

van: 15e

onderwerp: “Dierenwelzijn: persbericht over de zienswijze ‘Dierwaardige veehouderij’ ”

ter bespreking te verplaatsen naar de B-agenda

Aanleiding
Hieronder wordt de achtergrond van het onderwerp geschetst en aangegeven wat de aanleiding is voor het verzoek:

Dierwaardige veehouderij

De Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA) heeft op verzoek van de minister van LNV een advies uitgebracht over een ‘dierwaardige veehouderij’. De zienswijze gaat over de veehouderij van de (nabije) toekomst, in het kader van de transitie naar kringlooplandbouw en duurzame veehouderij (iets waar de provincie ook mee bezig zegt te zijn). In deze zienswijze hanteert de Raad de benaming ‘dierwaardige veehouderij’ als aanduiding van die veehouderij van de toekomst, waarin het dier een positieve staat van welzijn ervaart.

De RDA geeft daarin o.a. invulling aan ‘positief welzijn’ met zes leidende principes:

1) erkenning van de intrinsieke waarde en de integriteit van het dier. Dat betekent: respect voor de eigen waarde van het dier als wezen met gevoel, dat pijn en plezier kan ervaren. Dit houdt onder meer in dat veehouders geen fysieke ingrepen meer uitvoeren, zoals staarten couperen of snavels behandelen;

2, 3, 4) voorzien in drie basisbehoeften: goede voeding, goede omgeving en goede gezondheid;

5) het dier moet voldoende mogelijkheden hebben om essentiële natuurlijke gedragingen te vertonen en zijn behoeften te vervullen;

6) het dier moet een emotionele toestand kunnen bereiken die het als overwegend positief ervaart. Voor dat laatste moet het dier kunnen reageren op omstandigheden in zijn omgeving.

In de zienswijze ‘Dierenwelzijn in de kringlooplandbouw’ uit 2020 heeft de RDA al geconcludeerd dat goed dierenwelzijn (en niet enkel diergezondheid) uitgangspunt moet zijn voor iedere vorm van landbouw, zo ook kringlooplandbouw.[1] Omdat dierenwelzijn (als onderdeel van onze sociaal-maatschappelijke waarden) niet automatisch in het kringloopconcept zit, is aandacht hiervoor noodzakelijk. Dat is ook door provincie Noord-Holland erkend, na een amendement van o.a. de PvdD op de Voedselvisie hierover.[2] De verantwoordelijke gedeputeerde heeft ook aangegeven aan de slag te gaan hiermee. RDA’s adviezen bieden hier aanknopingspunten voor.

De RDA pleit ervoor om dierenwelzijn integraal mee te nemen in de transitie van de veehouderij die is gericht op kringlooplandbouw en duurzaamheid. Volgens de Raad is de veehouderij alleen toekomstbestendig als deze ook dierwaardig is. Dierwaardige veehouderij vereist volgens de Raad daarbij een gerichte aanpassing van ruimtelijke ordenings-, milieu- en natuurwetgeving en de ontwikkeling van goede verdienmodellen voor veehouders (en de hele keten). Een dierwaardige veehouderij zal alleen tot stand komen als de overheid het initiatief neemt en de urgentie benoemt, constateert de Raad. Er is een ander beleid nodig en een sterke regiefunctie van de overheid.

Dit alles betekent dus ook een rol voor de provincie.

Dieren én volksgezondheid beschermen
Een dierwaardige, veiligere wereld voor de dieren, is een veiligere wereld voor de mens. Zoals ook de RDA laat zien, hebben mensen en andere dieren veel gemeen: het vermogen om sociale relaties op te bouwen, te lijden en blijdschap, angst en pijn te voelen. Maar we delen ook de vatbaarheid voor dezelfde ziekteverwekkers. Dat geldt voor zoönosen, infectieziekten die van dier naar mens kunnen overspringen. Een voorbeeld daarvan is corona, maar eerder ook bijv. MERS, Mexicaanse griep en Q-koorts. De Nederlandse melkgeitenhouderij maakte duizenden mensen ziek, bijna honderd overleden en meer dan vijfhonderd mensen worden nooit meer beter. Mensen met chronische Q-koorts lopen nu ook extra risico bij corona. Het overspringen van infectieziekten van mens op dier is van alle tijden. Maar de mate waarin dat gebeurt en de omstandigheden die dat mogelijk maken vragen dringend onze aandacht. De WHO en virologen hadden er vaak op gewezen dat epidemische uitbraken afgelopen jaren zijn toegenomen. Overheden worden er steeds door overvallen. Maar voor vele wetenschappers was het geen verrassing.

Wetenschappers waarschuwen namelijk al heel lang voor de gevaren van de manier waarop we met dieren en natuur omgaan en voor de gevaren van de intensieve veehouderij voor de volksgezondheid. Het gevaar werd daarbuiten, mede onder invloed van overheden die wegkijken, onderschat.[3][4]

Viroloog Marion Koopmans zei in 2018 dat het probleem van zoönosen niet alleen iets is voor landen buiten Europa, maar juist Nederland een tikkende tijdbom is: “Nederland zelf is een van de meest dichtbevolkte landen ter wereld, een van de gebieden met de meeste landbouwdieren op een kluitje. Je leest in de krant over megastallen, we zitten elkaar daarmee in toenemende mate in de weg. Je ziet dat juist in Nederland de condities aanwezig zijn die het de verspreiding van infecties makkelijk maken.”

Door de intensieve manier waarop dieren worden gehouden, is Nederland een broedplaats voor gevaarlijke infectieziekten geworden die van dier op mens kunnen overspringen. Alle adviezen van wetenschappers komen neer op de woorden van arts-microbioloog en hoogleraar bloedoverdraagbare infecties Hans Zaaijer: “We kunnen ons de risico’s die de intensieve veehouderij voor de volksgezondheid meebrengt simpelweg niet veroorloven. We moeten ervan af.” Een presentatie van zijn hand is hier te bekijken.

In Noord-Holland is onlangs weer de gevaarlijke variant van de vogelgriep (hoogpathogene vogelgriep, HPAI) uitgebroken. In januari dit jaar moesten wéér 170.000 worden gedood op een intensieve pluimveehouderij in Grootschermer (vorig jaar werden 107.000 kuikens gedood).[5] Een bedrijf waar omwonenden al langer over klagen in verband met de mogelijke gevolgen voor de gezondheid. Het bedrijf is ook nog eens gelokaliseerd nabij het waterrijke Natura 2000-gebied Eilandspolder.

In 2003 sloeg de vogelgriep via de pluimveehouderij als eens over op mensen, waarbij de ziekte een persoon doodde. Virologen waarschuwen dat het een kwestie van tijd is tot het vogelgriepvirus besmettelijk wordt tussen mensen onderling en dan zijn de gevolgen niet te overzien.
Zo toonde Ron Fouchier – volgens de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen een van de sleutelfiguren in de virologie – aan dat vogelgriep in een paar stappen zodanig kan muteren dat het van mens op mens overdraagbaar wordt. Als dat gebeurt hebben we in potentie te maken met een zoönose die tientallen keren dodelijker is dan corona.

Viroloog Thijs Kuiken van de Erasmus Universiteit Rotterdam roept op om de intensieve manier van dierhouderij over een andere boeg te gooien. "Als we geen intensieve pluimveehouderij hadden gehad, dan was de ernstige, ziekmakende vorm van vogelgriep ook nooit ontstaan. [..] Op de lange termijn moeten we inzien dat de intensieve manier van dierhouderij, met enorm veel dieren op een kluitje om heel veel redenen niet langer houdbaar is. Als we daar niet mee ophouden, komen we vanzelf weer een volgende uitbraak van vogelgriep of een nog onbekende 'ziekte X' tegen." [6]

In het rapport ‘Zoönosen in het vizier’, opgesteld door een brede expertgroep in opdracht van het kabinet, wordt aangegeven dat Nederland kwetsbaar is voor besmettingen door vogelgriep, vanwege de hoge dichtheid aan (pluim)veehouderijen. Een van de adviezen is: "Een verbod op pluimveehouderij in waterrijke gebieden en reductie van het aantal bedrijven kunnen ook bijdragen aan het verder terugdringen van het risico op (verspreiding van) vogelgriep."[7]

Ook uit de EU (European Food Safety Authority) komt het advies om in te zetten op een aanpak van afbouw van de intensieve pluimveehouderijen.

Het behandeldoel
Hieronder wordt aangeven met welk doel de fractie dit onderwerp/ de ingekomen brief op de agenda heeft gezet

• welke politieke vraag wil de indiener aan de orde stellen

Inleiding politieke vragen

Dierwaardige veehouderij
De RDA zienswijze ‘Dierwaardige veehouderij’ is relevant voor de provincie. Immers:

- in Noord-Holland worden ongeveer 10 miljoen landbouwdieren per jaar gehouden[8] [9] [10];
- het denken over het behandelen van dieren verandert in de maatschappij en steeds meer mensen maken zich zorgen over de manier waarop we met dieren omgaan;
- de provincie wil een transitie van de landbouw naar o.a. kringlooplandbouw;
- dierenwelzijn is onderdeel van provinciaal beleid geworden (we hebben een gedeputeerde Dierenwelzijn), o.a. van de Voedselvisie en van de kringlooplandbouw waar de provincie naar zegt te streven;
- dierenwelzijn is ook onderdeel van het streven naar een 100% natuurinclusieve grondgebonden landbouw in Noord-Holland;
- gedeputeerde Landbouw en Dierenwelzijn heeft ook expliciet aangegeven dierenwelzijn zoveel mogelijk te willen stimuleren. Zij zou daarvoor inspiratie ophalen bij o.a. dierenwelzijnsorganisaties. En er is een motie aangenomen om dierenwelzijn bij kringlooplandbouw te betrekken. De RDA-zienswijze kan de provincie helpen om haar ambities voor dierenwelzijn concreter in te vullen, zoals eerder toegezegd door de gedeputeerde.

Intensieve veehouderij en de gezondheid van Noord-Hollanders en hun leefomgeving
Een dierwaardige veehouderij betekent ook afbouw van de intensieve veehouderij en betere bescherming van gezondheid van Noord-Hollanders en hun leefomgeving.

Provincie Noord-Holland lijkt weg te kijken van de gevaren van onze eigen intensieve veehouderij, als we kijken naar de antwoorden op de Statenvragen die de Partij voor de Dieren had gesteld over de uitbraak van de vogelgriep in Noord-Holland.[11] Gedeputeerde Staten (GS) noemen de uitbraak van de vogelgriep “een natuurramp”. Alsof het ons zomaar overkomt. Maar zoals hierboven geschetst, laten wetenschappers zien dat de uitbraken van de gevaarlijke variant niet natuurlijk zijn, maar door menselijk handelen zijn ontstaan, en dat overheden juist meer kunnen doen om de kans op zulke uitbraken te voorkomen. Juist Provincie Noord-Holland, met haar waterrijke gebieden en vele watervogels.

In beantwoording[12] op schriftelijke vragen van de Partij voor de Dieren over de ruiming van een kippenbedrijf in Grootschermer antwoordde GS onder andere dat:
1. intensieve veehouderij / vee-industrie geen onderdeel is van de Voedselvisie, maar onder economisch beleid valt;
2. dierenwelzijn is geborgd door landelijke regelgeving en de NVWA toeziet op naleving van deze regels.
3. de uitbraken van de gevaarlijke vogelgriep in de Noord-Hollandse pluimveehouderij een ‘natuurramp’ zijn en dat ze geen link willen leggen tussen de intensieve (pluim)veehouderij en verhoogde risico’s voor de gezondheid van mensen.

De PvdD is het zeer oneens over alle drie punten en maakt zich ernstige zorgen over deze (onwetenschappelijke) houding van de provincie, zeker gezien de maatschappelijke ontwikkelingen en de vraag aan alle overheden om bij te dragen aan de noodzakelijke transities. We leggen dat uit door in te gaan op het eerste hierboven genoemde punt en daarna op het tweede en derde punt.

Landbouwdieren worden gehouden voor voedsel. Het is dus zeer onlogisch om de vee-industrie/intensieve veehouderijsector buiten de Voedselvisie te plaatsen. Het past niet bij de verschillende uitdagingen en wensen vanuit de maatschappij. Het past ook niet bij de geest en de letter van de Voedselvisie. De doelen m.b.t. natuurinclusieve landbouw zijn weliswaar expliciet gekoppeld aan grondgebonden landbouw, maar de ambities m.b.t. kringlooplandbouw, transparantie, een meer plantaardig voedselsysteem en dierenwelzijn zijn dat niet en gelden dus breder. Uit de inleiding van de Voedselvisie blijkt dit al:

“Deze voedselvisie gaat in op de transitie van ons huidig voedselsysteem*. Een transitie die streeft naar een beter evenwicht tussen, economische, ecologische, ruimtelijke en sociale belangen. Opdat de land-, tuinbouw en visserij in Noord-Holland baat heeft bij een gezond economisch toekomstperspectief om op de lange termijn rendabel te kunnen produceren. Uit ecologisch oogpunt moet de transitie van het voedselsysteem* ook voordelig zijn voor bodem, water, biodiversiteit, klimaat en dierenwelzijn.”

Bovendien zijn ook intensieve veehouderijen ‘grondgebonden’, maar dan in de zin dat ze elders in de wereld gigantische stukken grond (ruimte) in beslag nemen voor o.a. veevoer. De intensieve veehouderij is ook een aanslag op het milieu.

De provincie erkent in de Voedselvisie tevens de noodzaak van groene landbouwtransities, en de provinciale rol om die te versnellen: “Een provinciale overheid kan een transitie van het voedselsysteem* niet alleen bewerkstelligen. Daar zijn alle overheidslagen (EU, Rijk, provincies en gemeenten) en het totale voedselnetwerk en andere partijen voor nodig. Maar als provincie kunnen we wel een belangrijke bijdrage leveren om de transities te versnellen.”

En: “De provincie streeft naar een schone en veilige productie van gezond, betaalbaar en smaakvol voedsel voor iedereen. Een voedselsysteem* met gezonde verdienmodellen voor de ondernemers, maar wat ook goed is voor het klimaat, de bodem, het milieu en dierenwelzijn.”

Tot zover het eerste punt over de vee-industrie in de Voedselvisie en provinciaal beleid.

Daarnaast het tweede punt: landbouwdieren worden in praktijk te weinig beschermd en de NVWA controleert nauwelijks op overtredingen. Zie o.a. het onderzoek “Dertig jaar dierenleed, voedselfraude en slecht toezicht” van NRC. [13] De controle op naleving van de regels die er al zijn schiet ernstig tekort, zie o.a. het rapport “Naleving dierenwelzijns-wetgeving vee-industrie”, van de Stichting Dier&Recht en Varkens in Nood, maar ook onderzoek in opdracht van minister van LNV.[14][15] En zelfs uit de al beperkte controles van de NVWA komen ernstige feiten van aantasting van dierenwelzijn naar voren.[16][17][18]

Ook in de laatste zienswijze van de RDA wordt aangegeven dat hoewel er wel verbeteringen zijn, de veehouderijsectoren nog steeds te maken hebben “met hardnekkige en nieuwe welzijnsproblemen”.

De problemen rond dierenwelzijn zijn bij de behandeling van de Voedselvisie ook kort geschetst door o.a. dierenartsen van Caring Vets, Wakker Dier en Caring Farmers.[19] [20][21] Ook hebben Politieke Jongeren Organisaties hun zorgen hierover geuit bij de provincie.[22]

Ten slotte het derde punt: de provinciale weigering verantwoordelijkheid te nemen om mensen te beschermen tegen de risico’s in de intensieve (pluim)veehouderij. Zoals onder het kopje Aanleiding geschetst, zijn wetenschappers duidelijk over het feit dat de risico’s op een nieuwe epidemie/pandemie te groot zijn en dat dat verband houdt met onze intensieve (pluim)veehouderij. De provincie hoort dat op zijn minst te erkennen.

Daarnaast biedt ons Programma Gezonde Leefomgeving genoeg aanknopingspunten voor de provincie om ook haar verantwoordelijkheid te nemen om mensen, natuur en milieu te beschermen tegen de negatieve gezondheids- en milieueffecten van intensieve veehouderijen. Zo staat er in het programma: "We geven vorm aan de ambitie door gezondheidsaspecten mee te laten wegen in de provinciale besluitvorming, bijvoorbeeld met betrekking tot de ruimtelijke ordening of mobiliteit, maar ook in de vergunningverlening voor milieubelastende bedrijven."

GS stelt dat dit alleen gaat om activiteiten waarbij de provincie zelf bevoegd is om keuzes te maken. Maar die bevoegdheid heeft de provincie ook wel wat betreft landbouw, zoals we bijvoorbeeld zien in de Voedselvisie, het stikstofdossier, de omgevingsverordening en de ingestelde geitenstop.

Er ligt een duidelijk advies van experts voor minstens "een verbod op pluimveehouderij in waterrijke gebieden en reductie van het aantal bedrijven."[23]

Politieke vragen

1. De RDA pleit ervoor om dierenwelzijn integraal mee te nemen in de transitie van de veehouderij die is gericht op kringlooplandbouw en duurzaamheid (en ziet dat als een gezamenlijke uitdaging voor o.a. verschillende overheden). Volgens de Raad is de veehouderij alleen toekomstbestendig als deze ook dierwaardig is.

a) Zijn de fracties het hier met RDA eens?
b) Vinden de andere fracties ook dat GS de aanbevelingen van de RDA (o.a. de zes leidende principes voor een positief dierenwelzijn) zoveel mogelijk integraal moet betrekken bij provinciaal beleid, bijvoorbeeld in de uitwerking van he amendement voor het betrekken van dierenwelzijn bij stimulering van kringlooplandbouw?

2. Zijn de andere fracties het met ons eens dat de Voedselvisie óók gaat over de intensieve veehouderij (vee-industrie) en dat die industrie niet (alleen) onder economisch beleid van de provincie valt? En dat we zelfs m.b.t. economisch beleid hier vanuit een brede, maatschappelijk verantwoorde economie naar zouden moeten kijken?[24]

3. Welke fracties zijn bereid om met de PvdD mee te denken over het verder invulling geven van het RDA-advies in provincie Noord-Holland en het aansporen van GS om hier werk van te maken (binnen onze mogelijkheden uiteraard)? Daarbij kunnen bijvoorbeeld de volgende vragen worden meegenomen
- hoe kan dierenwelzijn een betere plek krijgen in de transitie van de landbouw?
- wat betekent het voor de melkveehouderij, geitenhouderij, kippenhouderij, varkenshouderij en schapenhouderij?
- welke verdienmodellen passen hierbij?
- hoe kunnen we dierenwelzijn zoals geschetst door RDA integraal meenemen bij provinciale oplossingen/beleid voor het stikstofprobleem, waterkwaliteitsprobleem, klimaat, ruimtegebruik en gezondheid?
- wat kan in de Omgevingsverordening 2022 worden geregeld?

4. Erkennen andere fracties ook het risico van de intensieve (pluim)veehouderijen voor de gezondheid zoals door experts geschetst en zijn ze bereid om met PvdD mee te denken over hoe we de afbouw van de intensieve veehouderij vanuit de provincie kunnen stimuleren?
Daarbij valt te denken aan:

- erkenning van afbouw van intensieve veehouderij als provinciaal beleidsdoel, zoals de transitie naar natuurinclusieve grondgebonden landbouw een beleidsdoel is op dit moment;
- de verkenning van de mogelijkheid om via bijvoorbeeld de instrumenten van de omgevingsverordening een verbod op verdere uitbreiding van de intensieve veehouderij in te stellen of tenminste een verbod op uitbreiding van de pluimveehouderij in waterrijke gebieden in te stellen;
- om in navolging van gemeente Apeldoorn, in gesprek te gaan met intensieve veehouders in Noord-Holland, en eerst alleen te inventariseren onder welke voorwaarden ze zouden willen meewerken aan de beëindiging van de intensieve veehouderij? [25]

• wat vraagt de indiener aan de andere fracties (de commissie, de portefeuillehouder)

De PvdD vraagt de andere fracties een antwoord te geven op de vier hierboven genoemde politieke vragen.

[1] https://www.rda.nl/nieuws/nieu...

[2] https://noordholland.partijvoo...

[3] https://www.gelderlander.nl/bi...

[4] https://www.trouw.nl/wetenscha...

[5] https://www.nhnieuws.nl/nieuws...

[6] https://www.bnnvara.nl/vroegev...

[7] https://www.rijksoverheid.nl/d...

[8] https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/80780ned/table?dl=5FA88 23.815 varkens en 1,483 miljoen kippen (voorlopige cijfers 2021). Waarvan 1,236 miljoen vleeskuikens. Deze hebben een ‘cyclus van circa 6 weken, waardoor het aantal gehouden vleeskuikens per jaar circa 8 maal dit aantal bedraagt, zijnde 9,9 miljoen dieren.

[9] https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/80780ned/table?dl=5FA89 melk- en kalfkoeien (87.945 >= 2 jaar), 22.052 geiten

[10] https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/80780ned/table?dl=5FA8E 122.049 schapen

[11] Vragen over ruiming kippenstallen in Grootschermer vanwege hoogpathogene vogelgriep - Broedplaatsen voor een nieuwe epidemie - Noord-Holland - Partij voor de Dieren

[12] Vragen over ruiming kippenstallen in Grootschermer vanwege hoogpathogene vogelgriep - Broedplaatsen voor een nieuwe epidemie - Noord-Holland - Partij voor de Dieren

[13] https://www.nrc.nl/nieuws/2017...

[14] https://www.dierenrecht.nl/sit...

[15] https://www.boelszanders.nl/nv...

[16] www.google.com%2F" class="redactor-autoparser-object">https://www.gelderlander.nl/ho...

[17] https://youtu.be/0Tz2knoTLmI

[18] https://www.dierenrecht.nl/sit...

[19] https://api1.ibabs.eu/publicdo...

[20] Voer actie voor de vleeskuikens | Wakker Dier

[21] https://api1.ibabs.eu/publicdo...

[22] https://api1.ibabs.eu/publicdo...

[23] https://www.rijksoverheid.nl/d...

[24]De Nota Waardevol en Verbonden van minister Schouten (2018, LNV niét EZ), waarin ze de omslag naar kringlooplandbouw beschrijft, gaat immers ook zeker over de intensieve veehouderij. Visie Landbouw, Natuur en Voedsel: Waardevol en Verbonden | Beleidsnota | Rijksoverheid.nl

[25] https://apeldoorn.partijvoorde...