De echte prijs van de Noord-Hollandse melk

Indiendatum: feb. 2016

Inleiding

Onderzoeksbureau Quivertree, dat in opdracht van de Nicolaas G. Pierson Foundation onderzoek heeft gedaan naar de externe kosten van de productie van melk, concludeert dat de melkveehouderij jaarlijks miljarden euro’s afwentelt op de samenleving. De voorzichtige berekeningen komen uit op 2,5 (conservatief) of 7,5 miljard (optimaal) euro per jaar. Hierin zijn veel aspecten, waaronder schade aan infrastructuur door bodemdaling en verschillende aspecten op het gebied van dierenwelzijn, niet meegenomen vanwege een gebrek aan betrouwbare data.

Een pak melk kost in de supermarkt gemiddeld € 0,80. Uit dit onderzoek blijkt echter dat de werkelijke prijs veel hoger ligt (25% of 78%). De werkelijke prijs van melk is dus € 1,00 of € 1,42. De (intensieve) melkveehouderij draagt namelijk bij aan klimaatverandering, bodemdaling, biodiversiteitsverlies en schade aan de humane gezondheid. Ook worden er veel subsidies verstrekt aan melkveehouders. Dit zijn allemaal kosten die niet in de prijs van een pak melk zijn doorberekend, maar voor rekening van de belastingbetaler komen.

Uit dit onderzoek blijkt tevens dat deze externe kosten van de melkveehouderij hoger zijn dan de opbrengsten. In 2015 bedroeg de toegevoegde waarde van de melkveehouderij 3,5 miljard, terwijl de aantoonbare externe kosten 2,5 of 7,5 miljard bedragen. Het produceren van melk kost dus meer dan het oplevert.

In Noord-Holland worden op dit moment circa 85.000 koeien gehouden, verdeeld over ruim 1000 melkveebedrijven (CBS). 17 van deze bedrijven vallen onder de definitie van een megastal (250 melkkoeien of meer).[1] Door de afschaffing van het melkquotum vindt er ook in onze provincie een sterke intensivering van de melkveehouderij plaats. Dit betekent meer koeien op stal, maar ook meer schade aan natuur en milieu en een onzekere toekomst voor boeren door een dalende melkprijs. En zoals dit rapport aantoont, zal dat ook leiden tot meer externe kosten, die deels voor rekening komen van de provincie.

Vragen

1. Herkent u de problematiek van externe kosten, zoals die ook door de melkveehouderij worden veroorzaakt?
2. Hoe groot is het aandeel van de Noord-Hollandse melkveehouderij in de Noord-Hollandse economie?
3. Hoeveel procent van het grondoppervlak van Noord-Holland wordt gebruikt door melkveebedrijven?

Klimaatverandering

4. In antwoord op schriftelijke vragen over het aandeel van de veehouderij in klimaatverandering heeft u aangegeven dat de veehouderij in Nederland verantwoordelijk is voor maar liefst 8% van de hoeveelheid broeikasgassen die wordt uitgestoten. Hoeveel procent van de totale hoeveelheid broeikasgassen die in Noord-Holland wordt uitgestoten is afkomstig uit de melkveehouderij?
5. Welke kosten maakt de provincie Noord-Holland om de negatieve effecten van klimaatverandering tegen te gaan?
6. De kap van het regenwoud in Zuid-Amerika voor de productie van soja voor de Noord-Hollandse koeien draagt bij aan klimaatverandering. In de biologische melkveehouderij wordt echter geen soja geïmporteerd waarvoor regenwoud is gekapt. Ook blijkt uit onderzoek van het Landbouw Economisch Instituut dat de biologische melkveehouderij aanzienlijk minder broeikasgassen en ammoniak uitstoot per hectare grond. Onderschrijft u dat de biologische melkveehouderij aanzienlijk minder bijdraagt aan klimaatverandering dan de gangbare, intensieve melkveehouderij? Zo ja, welke conclusies verbindt u daaraan?

Ecosystemen en biodiversiteit

7. De melkveehouderij stoot via de mest van koeien grote hoeveelheden stikstof uit, wat leidt tot schade aan de biodiversiteit. Door de groei van de melkveehouderij neemt de uitstoot van stikstof en de schade aan de natuur die daarvan het gevolg is, toe. Het Planbureau voor de Leefomgeving geeft aan dat, ondanks de PAS maatregelen, de stikstofdepositie op natuur te hoog blijft.
Welke mogelijkheden ziet u om de schaalvergroting in de melkveehouderij en de daarmee gepaard gaande stikstoftoename een halt toe te roepen?

Subsidies

8. Een gemiddelde melkveehouder ontvangt jaarlijks €29.400,- subsidie. Op welke subsidies kunnen Noord-Hollandse melkveehouders aanspraak maken? Hoeveel daarvan wordt betaald vanuit provinciale gelden?

Gezondheid en welzijn

9. Ook voor de aantasting van het welzijn van koeien wordt in de intensieve melkveehouderij een prijs betaald, alhoewel dit onmogelijk in geld is uit te drukken. Zo neemt het percentage weidegang landelijk in rap tempo af, ten gevolge van de intensivering en uitbreiding van melkveebedrijven. In Noord-Holland is het percentage koeien dat in de wei komt relatief hoog. Op welke wijze gaat u zich inspannen om een afname van de weidegang in Noord-Holland te voorkomen?
10. Op biologische en biologisch-dynamische melkveebedrijven gelden strengere dierenwelzijnseisen. Kunt u aangeven hoeveel procent van de melkveebedrijven in Noord-Holland biologisch of biologisch-dynamisch is?
11. Een melkkoe krijgt elk jaar een kalf. Dit kalf wordt vrijwel direct bij de moederkoe weggehaald. Door de provincie Noord-Holland is tevens subsidie verstrekt aan het Louis Bolk Instituut voor onderzoek naar het houden van het kalf bij de koe. Ook heeft u enkele jaren geleden onderzocht of onder Noord-Hollandse boeren animo is voor een dergelijke werkwijze, waaruit bleek dat maar liefst 27% van de gangbare melkveehouders en 52% van de biologische melkveehouders dit niet bezwaarlijk zouden vinden.[4] Op welke wijze heeft u melkveehouders gestimuleerd om het kalf langer bij de koe te laten? Op welke wijze heeft u gevolg gegeven aan de resultaten van dit onderzoek?
12. Gelukkig zijn er inmiddels ook enkele tientallen bedrijven in Nederland die het kalf langer bij de koe laten. Hoeveel bedrijven zijn er in Noord-Holland die het kalf gedurende enkele weken tot maanden bij de koe laten?

Bodemdaling

13. Bodemdaling is een groeiend probleem in de Noord-Hollandse veenweidegebieden, waar het waterpeil kunstmatig laag wordt gehouden ten behoeve van de melkveehouderij. Hoeveel kosten worden jaarlijks in de provincie gemaakt in het tegengaan van bodemdaling en het bestrijden van de negatieve effecten van bodemdaling?
14. Onderschrijft u dat het op de lange termijn onmogelijk zal blijken om in de veenweidegebieden melkveehouderij te bedrijven?

Ook veel boeren hebben het op dit moment economisch gezien moeilijk. Met name de gangbare bedrijven die sterk zijn gegroeid na de afschaffing van het melkquotum hebben het financieel zwaar. Gangbare melkveehouders krijgen namelijk door het stijgende aanbod nog maar € 0,29 voor een liter melk. Bij biologische melk ligt de literprijs op dit moment echter op € 0,52, en voor biologisch-dynamische melk wordt zelfs € 0,71 betaald.

15. Erkent u dat veel gangbare melkveehouders het moeilijk hebben met de huidige literprijs van €0,29?
16. Onderschrijft u dat de afschaffing van het melkquotum een negatief effect op de melkprijs heeft?
17. Deelt u de mening dat een verduurzaming van de melkveehouderij zal leiden tot het minimaliseren van de externe kosten, beter dierenwelzijn en een betere melkprijs voor de boer?
18. Beschouwt u de (gangbare) melkveehouderij als een economisch gezonde sector? Zo ja, op welke bronnen baseert u dat?

[1] In 2013 heeft Alterra berekend dat er in Noord-Holland 13 megastallen waren (bedrijven met 250 melkkoeien of meer). Inmiddels heeft de provincie een aantal nieuwe Natuurbeschermingswetvergunningen verleend voor de uitbreiding van melkveebedrijven, waaronder 4 megastallen.