Commissie WAMEN 11-5-2009: Uitvoe­rings­kader Ganzen

Voorzitter,
Om maar meteen de ongerustheid weg te nemen: wij gaan geen 16 moties en amendementen indienen in de Statenvergadering. Nog los van de effectiviteit daarvan: dit stuk zou zelfs met 30 amendementen nog niet eens acceptabel gemaakt kunnen worden, laat staan een inhoudelijk goed document.

Het doden van grauwe ganzen is verboden- artikel 9 van de flora- en faunawet. Er zijn echter situaties waarin van dit verbod kan worden afgeweken, door middel van een ontheffing, aanwijzing of vrijstelling. Dit zijn dus uitzonderingen. Het principe is: het mag niet. Maar met dit uitvoeringskader zou een ontheffingverlening meer een soort vergunningverlening worden. Daarmee verandert het karakter van het verbod op het doden van dieren van “NEE, tenzij” naar “JA, mits” Er moet dan nog wel gekeken worden of er geen afbreuk gedaan wordt aan de gunstige instandhouding van de soort en als dat zo is, dan mogen de dieren gedood worden. Maar dit is NIET zoals de wet is bedoeld! De gedeputeerde handelt hiermee misschien wel naar de letter, maar zeker niet naar de geest van de wet!

Ook in het voorwoord geeft de gedeputeerde aan dat hij de echte belangen niet helder voor ogen heeft. Zo spreekt hij enerzijds over de roep om grenzen te stellen aan de ganzengroei en de overlast die daarmee gepaard gaat, anderzijds ziet hij de emoties die het doden van dieren met zich meebrengt. Beide ziet hij als belangen. Maar het belang ligt natuurlijk niet bij de soms hevig geëmotioneerde mensen bij het horen van zoveel onnodig dierenleed, maar bij de dieren zelf. Het is het onrecht dat deze dieren wordt aangedaan wat emoties oproept. Die emoties zijn dan ook niet weg te zetten als oprispingen van gevoelige types, want het gaat om terechte verontwaardiging - over onrecht.
Van een bestuurder verwachten wij dat hij niet klakkeloos de verschillende signalen uit de samenleving hoort en daarop een salomonsoordeel velt, maar dat hij dóórvraagt en dóórdenkt naar de werkelijke oorzaak en daarop een goed antwoord formuleert. Dus verder kijken dan je neus lang is!

Maar wij willen het vooral hebben over de roep om maatregelen tegen ganzen. Deze roep is onterecht; ganzen worden in dit uitvoeringskader daadwerkelijk gedemoniseerd. Maar we zullen alle opgeworpen problemen bespreken. Daar gaan we:

Landbouwschade
De diverse groene revoluties die de afgelopen eeuw de landbouw productiever maakten, hebben samen met natuurontwikkeling en vermoedelijk de klimaatverandering, ervoor gezorgd dat er in Nederland ideale condities voor ganzen zijn gecreëerd. Daardoor is de ganzenpopulatie toegenomen.
Door de groene revoluties gingen de agrariërs meer produceren en het neveneffect was dat er meer ruimte voor de ganzen ontstond. De verhoogde productiviteit komt als eerste natuurlijk ten goede van de agrariër, het land brengt meer op en zo zou hij beter moeten gaan verdienen.
De landbouwer wil echter alleen de lusten en niet de lasten van deze grootschalige verandering van het landelijk gebied.
Om hoeveel geld gaat het eigenlijk? In Noord-Holland is de schade de afgelopen jaren ongeveer € 900.000 geweest, prijspijl 2007. Die schade is vergoed door het Faunafonds – een soort verzekering tegen faunaschade, waarvoor de belastingbetalers betalen – en niet de boeren als belanghebbenden. Je kunt je afvragen waarom niet, want het gaat hier om belastinggeld!
Tegenover deze € 900.000 staat een veel groter bedrag aan subsidie vanuit Brussel. De precieze cijfers voor Noord-Holland moeten wij de gedeputeerde vragen, maar landelijk gaat het om € 1.3 miljard, een veelvoud van de totale faunaschade die vorig jaar voor heel Nederland € 11 miljoen bedroeg. Een saillant detail: De subsidie van de Europese Unie stelt als voorwaarde dat men zich houdt aan het verbod op het doden van beschermde dieren. Maar onze gedeputeerde zorgt er met een ontheffing voor dat de agrariërs niet in overtreding zijn als zij toch beschermde grauwe ganzen laten doden.

Natuur
We citeren het beleidskader faunabeheer van LNV: “De terugkeer van de overzomerende, grauwe ganzen in Nederland is een succes van het gevoerde Nederlandse beleid.”
De grauwe gans was een natuurdoel - een die, in tegenstelling tot vele andere, wèl is gehaald. Met het behalen van dit natuurdoel worden andere natuurdoelen misschien niet gehaald. Is er dan iets mis met de natuur, of met de natuurdoelen?
Natuur is het zelfstandig functioneren van ecologische processen. Het gaat om die processen en niet om een doel. Schade aan natuur door natuurlijke processen is onzin. Overigens is nooit aangetoond dat weidevogels worden verdreven door ganzen.

Volksgezondheid
E. coli besmettingen van zwemwater hebben geen invloed op de volksgezondheid, omdat er bij een te hoge e. coli concentratie een zwemverbod wordt ingesteld. Als er al schade is, dan is het economische schade. Een zwemverbod als gevolg van ganzen in zwemwater is overigens zeer uitzonderlijk in Noord-Holland. Kan de gedeputeerde een overzicht verschaffen van locaties waar zich dit heeft voorgedaan?

Openbare veiligheid
We citeren het kader: “Te denken valt aan de verkeersveiligheid wanneer groepen ruiende ganzen of nog niet vliegvlugge jongen zich ophouden in klaverbaden van snelwegen en daarbij de weg dreigen op te lopen”. Kan de gedeputeerde een overzicht geven van de ongelukken die zich in deze periode door kamikazekuikens hebben voorgedaan? Overigens is het wat wrang om kuikens neer te zetten als gevaarlijk voor auto’s, andersom lijkt me beter te onderbouwen. Het gevaar ontstaat hooguit als weggebruikers de kuikens proberen te ontwijken. Onverstandig in die situatie, maar bedoeld om dieren te sparen. Om dat te voorkomen gaat GS de dieren preventief ruimen. Een tijdelijke voorziening om de ganzen van de weg af te houden lijkt zinvoller en is zeker diervriendelijker.

Veiligheid en het vliegverkeer
‘Eindelijk’ een serieus probleem. De oplossingsrichting van GS is echter totaal verkeerd. Het uitvoeringskader: “op dit moment kan niet gestuurd worden op al bestaande, mogelijk vogelaantrekkende, bestemmingen. … Met betrokken partijen zal bezien worden hoe, binnen redelijke grenzen, regulerend in opgetreden kan worden.”
Hoe redelijk is de agrariër die het vliegverkeer ernstig in gevaar brengt door willens en wetens vogelaantrekkende gewassen naast banen van Schiphol te telen? Hier wordt de agrariër echter geen strobreedte in de weg gelegd, maar alle ganzen, die op die gewassen af komen, moeten dood.
Zo werden vorige jaar bij Haarlem een groep boerenganzen gedood die zelden tot nooit ver van hun vaste plek vlogen. Dergelijke groepen zijn nog steeds in de Haarlemmermeer te vinden, zonder dat zij enig gevaar voor het vliegverkeer opleveren. Maar wij stellen voor dat de gedeputeerde zich op effectieve, op de situatie toegesneden maatregelen gaat richten.

Samenvattend:
1 Er is terechte zorg om de vliegveiligheid en er is landbouwschade. Het beleid om vliegveiligheid te behouden richt zich op de populatie en niet op de oorzaak van het probleem: Schiphol en omgeving is veel te aantrekkelijk voor vogels.
2 De landbouwschade zou eens goed bekeken moeten worden in het licht van de subsidies en haar voorwaarden en normaal ondernemersrisico.

Maatregelen
Dan de te nemen maatregelen: eigenlijk alles, van wapperlintjes tot massaal vergassen van ganzen. De volgorde verbaast ons. Het doodschieten van vogels om ze te verjagen is eerder toegestaan dan het veel diervriendelijkere nestbehandeling. Waarom?

Er wordt beweerd dat het maatschappelijk draagvlak voor het aantal ganzen al is overschreden, gezien ophef over de schade die de dieren veroorzaken. Dat is een selectieve waarneming.
Met dezelfde kracht kan je zeggen dat de ophef die ontstaat als ganzen worden vergast, aantoont dat de maatschappelijke draagkracht nog lang niet is bereikt.

Faunabeheerplan
De Faunabeheereenheid moet in het faunabeheerplan vastleggen welke maatregelen op welke locatie het meest effectief zijn. Dit plan is al vastgesteld, dus willen we graag van de gedeputeerde horen wat nu de zin nog is van het vaststellen van dit uitvoeringskader. Het heeft er op zijn minst de schijn van dat alles al geregeld is en Provinciale Staten mag meekijken, alleen achteraf.
Er wordt in het plan voorgesteld om tijdelijke rasters te plaatsen, waarbij de mogelijkheid open wordt gehouden om de ganzenkuikens te laten doodhongeren binnen deze afzetting. Dit is uiteraard schandalig, maar ook tegen de wet, namelijk artikel 36 van de gezondsheids- en welzijnswet voor dieren.

Ondersteunend afschot
Uit geen enkele onafhankelijke studie blijkt de effectiviteit van ondersteunend afschot bij verjaging. Over het waarom het zou werken zijn twee theorieën: de vogels zien hun familieleden naar beneden dwarrelen, herinneren zich de plek en komen daar niet snel meer terug, ofwel een deel van de overlevende dieren worden door rondvliegend hagel verwond en de pijn wordt met deze plek geassocieerd. Het verschil zit ‘m in een fysiek of een emotioneel trauma. De vraag of dit een moreel acceptabele wijze is om dieren te verjagen is wat ons betreft duidelijk, maar de vraag is in eerste instantie of het überhaupt werkt. Waar blijkt dat uit?

Ondersteunend afschot is ook toegestaan in weidevogelgebieden, waar geen werende middelen worden ingezet omdat het zo storend is voor de weidevogels. Denkt de gedeputeerde dat afschot van ganzen geen verstoring voor de weidevogel oplevert?

Stimuleren predatie/fluctueren waterstand
Eigenlijk gaat het bij deze maatregelen niet om het stimuleren van predatie, maar het gaat om te stoppen met actief verhinderen van predatie. Door de groene revoluties is het landelijk gebied geschikter voor ganzen (de nieuwe weidevogel), maar ongeschikter voor weidevogels. De vos eet wel eens een ei en heel soms een kuiken van een weidevogel, maar het dier heeft geen rol in de achteruitgang van de weidevogels. Toch wordt hij hierom vervolgd.
Er komen meer ganzen, omdat er op de vos geschoten wordt vanwege de weidevogel, die daardoor hinder zou ondervinden van de gans. Volgt u het nog? Of het nu tuinieren is of natuurbeleid, een jager vindt altijd wel een reden om dieren dood te schieten. Jammer dat deze gedeputeerde dat niet kritisch tegen het licht houdt. Overigens hopen wij dat hij bij het fluctueren van de waterstand voorkomt dat hij jonge kuikens, of nog net niet uitgekomen eieren verdrinkt.

CO2
Het doden van dieren met dit koolzuurgas geeft de dieren een akelige dood. Wij verwijzen naar de eerder vertoonde beelden die door Varkens in Nood naar buiten zijn gebracht en het recente onderzoek van LNV. En ja, we weten dat er ook CO2 zit in de lucht die wij inademen. Maar wij weten ook dat we het dan hebben over een heel andere concentratie koolzuurgas.

Xenofoob
De beschrijving van de ganzensoort komt ons xenofoob over. Historische, en daarmee willekeurige, gegevens worden gebruikt om onderscheid te maken tussen “goede en foute” vogels. Waarom heeft een dier minder rechten als hij door de mens in geïntroduceerd? Vele nu als inheems beschouwde diersoorten zijn ooit geïntroduceerd. Het konijn, de snoekbaars, de bruine rat en vele anderen. Hoe lang moet een dier zich hier gevestigd hebben om geen exoot meer te zijn? Dat brengt ons bij de Nijlgans. Dit dier zal niet meer verdwijnen, dat kunnen we beter accepteren. De nijlgans is een eend, die qua gedrag en schade overigens helemaal niet lijkt op ganzen. Wij zijn benieuwd naar de onderbouwing van de gedeputeerde waarom hij de nijlgans toch als gans beschouwt. De nulstand nastreven, ofwel uitroeien, is niet realistisch, daarom wordt een minimale stand nagestreefd? Maar waarom?

Beleidskader ganzen
LNV stelt dat een voorwaarde voor de foerageergebieden is, dat de terreinen op de juiste plaats gesitueerd worden. Uit het kaartje blijkt dat hier geen sprake van is. Buiten Waterland, Zeevang en de groene uitweg zijn er geen foerageergebieden in Noord-Holland. Ganzen op Texel kunnen het best naar Friesland uitwijken, wat best een eind is vanuit de broedgebieden. Waarom is er aan deze voorwaarde van LNV geen aandacht besteed in het gehele uitvoeringskader? Er wordt wel opgemerkt dat dit beleidskader niet zo succesvol lijkt te zijn. Daarom de vraag: Wat heeft dit beleidskader tot nu toe gekost en wat zijn de baten?

Slotopmerkingen
In dit uitvoeringskader is er aandacht voor communicatie, die zorg moet dragen dat de regels nog beter worden nageleefd. Regels worden nageleefd, of niet, er is geen tussenweg. Nog beter impliceert dat dit nu niet gebeurt. Kan de gedeputeerde aangeven hoe hij handhavend gaat optreden?

Dit hele uitvoeringskader laat feitelijk alle middelen toe om ganzen te bestrijden, want om schade lijkt het allang niet meer te gaan. Maar nergens wordt ook maar een poging gedaan om een concrete doelstelling te formuleren. Met hoeveel procent gaat de landbouwschade naar beneden met al deze maatregelen? Wat gaan al deze maatregelen kosten? Hoeveel veiliger wordt vliegen? Gaat de natuur er met dit uitvoeringskader op vooruit, zo ja, waar staan we over, zeg, twee jaar?

Dank u wel.