Mogelijke effecten van groot­schalige reductie grote grazers in de Oost­vaar­ders­plassen op de natuur­doelen in Noord-Holland

Indiendatum: apr. 2017

Inleiding

Provinciale Staten van Flevoland willen dat wordt onderzocht hoe de Oostvaardersplassen geschikt kan worden gemaakt voor meer recreatie. Gedeputeerde Staten van Flevoland moeten voor 1 juli met een voorstel komen. Daarin moet o.a. staan hoeveel grote grazers - konikpaarden, edelherten en heckrunderen - er in het gebied mogen leven van de provincie. Het doel van de initiatiefnemers van het voorstel, SGP en VVD, is dat er duizenden grote grazers worden afgeschoten.

De gedeputeerde van Flevoland heeft hierop geantwoord dat hij juridisch gaat laten toetsen wat er in het gebied wel en niet mag. De Oostvaardersplassen is een Natura 2000-gebied en in het huidige, door de Minister als bevoegd gezag vastgestelde plan, zijn de vrij levende grote grazers als doelstelling van het gebied opgenomen.

Vogelbescherming Nederland maakt zich ook grote zorgen over het plan. De organisatie wijst op het internationale belang van de Oostvaardersplassen met meer dan dertig zeldzame vogelsoorten.1

In het Natura 2000-beheerplan voor de Oostvaardersplassen zijn voor 31 vogelsoorten instandhoudingsdoelen opgenomen.2 Het gaat om soorten als de grutto, kemphaan, lepelaar, kluut, kuifeend en wilde zwaan. Han Olff, hoogleraar Ecologie en Natuurbeheer aan de Rijksuniversiteit Groningen, legde in zijn presentatie tijdens een hoorzitting over het plan uit dat de grote kudde grazers essentieel is voor de instandhouding van de vogelrijkdom.3

Grote grazers houden het gras kort. Wanneer het aantal grote grazers drastisch vermindert verdwijnen soorten die afhankelijk zijn van korte graslandvegetaties. Dit geldt vooral voor doortrekkende weidevogels als de goudplevier, kievit, grutto, kolgans en grauwe gans. Het gaat slecht met de weidevogels en de Oostvaardersplassen is één van de weinige gebieden waar het aantal doortrekkende weidevogels enorm toeneemt. Daarnaast verdwijnen ook moerasvogels als de korte graslandvegetaties verdwijnen, omdat ganzen ervoor zorgen dat het moeras open blijft.

Deze veranderingen zullen effect hebben op gebieden buiten de Oostvaardersplassen, omdat vogels niet omkeren bij een provinciegrens. Tussen populaties vindt uitwisseling plaats en door complexe netwerken houden populaties zich in stand. Zo zal een wetland als de Oostvaardersplassen naar alle waarschijnlijkheid een relatie hebben met moerasvogels in Waterland.

Enkele voorbeelden van mogelijke ecologische relaties tussen de plannen in de Oostvaardersplassen op soorten met Natura 2000-doelen in Noord-Holland zijn:

goudplevier: dit is een overwinteraar in de Oostvaardersplassen, maar komt ook voor op Texel, in Waterland en de Zeevang4. Onduidelijk is wat het effect is op de populatie en natuurdoelen in Noord-Holland wanneer deze vogel verdwijnt in het gebied de Oostvaardersplassen;

lepelaar: als broedvogel. Er vindt uitwisseling plaats tussen de lepelaars in de Oostvaardersplassen en Noord-Holland, o.a. op Texel5 en in het Zwanenwater6;

blauwborst, baardman: deze moerasvogels hebben de Oostvaardersplassen als broedgebied, maar gaan ook naar Texel, Waterland;

kieviten en grutto’s: de Oostvaardersplassen is een overwinteringsgebied voor deze vogels, een deel daarvan broedt in Noord-Holland;

slobeend: dit is een overwinteraar in de Oostvaardersplassen, en broedt in Noord-Holland7;

Marker wadden: ecologisch ligt er een grote herstelopgave in dit gebied. Het moerasdeel van de Oostvaardersplassen is van groot belang voor dat herstel, omdat kolonisatie van die nieuwe moerasgebieden moet plaatsvinden vanuit de Oostvaardersplassen.

De Terrein Beherende Organisaties (TBO’s) in Noord-Holland hebben desgevraagd aangegeven de gevolgen van de plannen in de Oostvaardersplassen voor de ecologische doelen van de N2000-gebieden die zij beheren niet goed in beeld te hebben. Zodoende is niet uit te sluiten dat zich significante effecten kunnen voordoen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat wanneer het gebied in de Oostvaardersplassen als aantrekkelijk gebied voor soorten wegvalt dit effecten heeft op andere gebieden in de omgeving. De Oostvaardersplassen hebben altijd invloed gehad op andere gebieden.

De Noord-Hollandse ganzen maken ook gebruik van de Oostvaarderplassen dat is aangewezen als ganzenfoerageergebied. Wanneer deze gebieden verloren gaan, moeten er dus nieuwe gebieden worden aangewezen.

Vragen

1. Heeft u contact gehad met het college van GS van Flevoland over het plan van Flevoland? Zo ja, wat is er besproken?

2. Heeft de provincie Noord-Holland een goed beeld van wat de effecten zijn voor de Noord-Hollandse natuur indien het huidige beheer wordt gewijzigd door drastische vermindering van de grote grazers?

3. Kunt u uitsluiten dat het kunstmatig verlagen van het aantal grote grazers in de Oostvaardersplassen een negatief effect heeft op de Natua2000 instandhoudingsdoelen waar onze provincie verantwoordelijk voor is?

4. Kunt u uitsluiten dat dit plan een negatief effect kan hebben op de andere natuurdoelen van onze provincie, zoals vastgelegd in de Agenda Groen en het herstel van de biodiversiteit?

5. Bent u van mening dat er minimaal een passende beoordeling noodzakelijk is, indien het plan conform intenties van de indieners wordt uitgevoerd?

6. Bent u van mening dat het ganzenfoerageergebied dat verloren gaat indien het plan van Flevoland wordt doorgezet moet worden gecompenseerd? Zo ja, waar dient dat volgens u te gebeuren?

7. Bent u bereid om het college in Flevoland te informeren over de mogelijke gevolgen van het plan voor de Noord-Hollandse natuur en hen te bewegen ervan af te zien maatregelen te nemen die een negatief effect hebben op de Noord-Hollandse biodiversiteit?

8. Bent u, zo nodig, bereid om er bij de staatssecretaris op aan te dringen het huidige Natura2000 beheerplan Oostvaardersplassen in stand te laten?

1 http://www.omroepflevoland.nl/nieuws/143585/flevoland-vogelbescherming-bezorgd-over-oostvaardersplassen

2 Zie tabel 2.2 van het Natura2000-Beheerplan Oostvaardersplassen, https://www.synbiosys.alterra.nl/natura2000/documenten/gebieden/078/beheerplan/078%20oostvaardersplassen%20definitief%20beheerplan.pdf

3 Verslag Hoorzitting Oostvaardersplassen, https://flevoland.partijvoordedieren.nl/news/verslag-hoorzitting-oostvaardersplassen

4 Zie beheerplan N2000 Zeevang, https://www.synbiosys.alterra.nl/natura2000/gebiedendatabase.aspx?subj=n2k&groep=8&id=n2k93&topic=beheerplan

5 Zie Beheerplan N2000 Texel, https://www.synbiosys.alterra.nl/natura2000/documenten/gebieden/002/beheerplan/texel%20beheerplan.pdf

6 N2000 beheerplan Zwanenwater en Pettemerduinen, https://www.synbiosys.alterra.nl/natura2000/gebiedendatabase.aspx?subj=n2k&groep=1&id=n2k85

7 N2000 beheerplan Zwanenwater en Pettemerduinen, https://www.synbiosys.alterra.nl/natura2000/gebiedendatabase.aspx?subj=n2k&groep=1&id=n2k85